Skip to main content
Εκκλησία της Νήσου Αγίου Ευστρατίου
Λιμάνι Αγίου Ευστράτιου

Από έγγραφο γενικής συνεδριάσεως των κατοίκων του Αγίου Ευστρατίου της 1ης Οκτωβρίου του 1889, πληροφορούμαστε τα ονόματα των ιερέων παπα-Χαραλάμπους, παπα-Κωνσταντίνου, παπα-Παντελή, παπα-Γεωργίου και παπα-Μιχαήλ. Ακόμη πληροφορούμαστε ότι «άπαντες» οι κάτοικοι (άνδρες, εκτός από τις γυναίκες και τα παιδιά), που έλαβαν μέρος στη συνεδρίαση τότε, ανέρχονταν στον αριθμό των 73. Η συνεδρίαση αποφάσισε να υποστηριχθεί το υπάρχον σχολείο, να κανονισθεί η μισθοδοσία ενός ιατρού και ενός πνευματικού για «τὴν σωματικὴν καὶ πνευματικὴν ὑγείαν τῶν κατοίκων». Τα χρήματα για την κάλυψη των ανωτέρω δαπανών θα εξοικονομούνταν από φόρους που θα επέβαλλαν στα εμπορεύματα των διερχομένων πλοίων με προορισμό το εξωτερικό. Ακόμη, το ποσό θα ενισχυόταν με τόκους από το κεφάλαιο της Αδελφότητας «Ο Άγιος Ευστράτιος» της Αιγύπτου. Την Επιτροπή για την είσπραξη και τη διάθεση των χρημάτων την αποτελούσαν ο Νικόλαος Βέργος (γραμματέας) και ο Χαράλαμπος Ν. Περίδης (ταμίας). Στη συνέχεια αναφέρονται όλα (73) τα ονόματα των κατοίκων που υπέγραψαν το πρακτικό της συνεδρίασης.

Στις 24 Ιουνίου του 1890, ημέρα Κυριακή, όταν Μητροπολίτης Λήμνου ήταν ο Αθανάσιος, αφού ο Κύριλλος είχε ήδη μετατεθεί στην Αδριανούπολη, με πρόσκληση του νέου Μητροπολίτη συνήλθαν σε γενική συνεδρίαση όλοι οι κάτοικοι του Αγίου Ευστρατίου και αποφάσισαν ομόφωνα και ενέκριναν παμψηφεί Κανονισμό αποτελούμενο από δώδεκα (12) άρθρα.

Η Ιστορία της Εκκλησίας της Νήσου
Αγίου Ευστρατίου

Δεν γνωρίζουμε πότε οι κάτοικοι του Αγίου Ευστρατίου δέχθηκαν το πρώτο μήνυμα του Χριστιανισμού, ούτε πότε βαπτίσθηκαν οι πρώτοι κάτοικοί του. Από τις αρχές του 11ου αιώνα ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ απέσπασε την Εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου από τη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης και «παρεχώρησε εἰς τὴν Λαύραν ὁλόκληρον τὴν νησίδα Ἅγιος Εὐστράτιος». Αυτή η παραχώρηση ενδέχεται να αποτέλεσε ενδιάμεσο βήμα για την τελική σύνδεση και υπαγωγή της Εκκλησίας του Αγίου Ευστρατίου στη Μητρόπολη Λήμνου.

Πληροφορίες για την Ορθόδοξη Χριστιανική Κοινότητα του Αγίου Ευστρατίου κατά τον 19ο αιώνα βρίσκουμε στους κώδικες του αρχείου της Μητροπόλεως Λήμνου, στους οποίους καταχωρείται, μεταξύ των άλλων, και η αλληλογραφία με τις τοπικές Αρχές. Έτσι, ο Μητροπολίτης Κύριλλος, στις 10 Αυγούστου του 1889, ειδοποίησε τον Αρχιερατικό Επίτροπο του Αγίου Ευστρατίου ότι «κατωρθώθη» να απαλλαγούν από τον δύστροπο διοικητή και θα πρέπει να βοηθήσουν τον αναπληρωτή του, και διότι «φαινόταν καλὸς ἄνθρωπος», αλλά και για να τον προδιαθέσουν ευμενώς.

Ενοριακός Ιερός Ναός Γεννήσεως Χριστού
Οικισμός

Ο Κανονισμός αυτός περιλάμβανε σε γενικές γραμμές το ψήφισμα (απόφαση) της 1ης Οκτωβρίου του 1889. Διορίσθηκε εξαμελής Επιτροπή, με πρόεδρο τον εκάστοτε Μητροπολίτη, για τις διαχειριστικές ανάγκες και για να ελέγχει τα έσοδα και έξοδα όλων των εκκλησιών του νησιού. Ακόμη μπορούσε αυτή να διορίζει, να αμείβει και να παύει, εάν συνέτρεχαν οι απαραίτητοι λόγοι, τον διδάσκαλο, τον ιατρό και τον αγροφύλακα. Οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν κατά πλειοψηφία. Για δύσκολες περιπτώσεις εισπράξεων θα επενέβαινε ο Μητροπολίτης. Οι εισπράξεις θα γίνονταν με διπλότυπες αποδείξεις. Σε περίπτωση παραιτήσεως ή θανάτου μέλους της εξαμελούς Επιτροπής, η αντικατάσταση αυτού θα γινόταν παρουσία του Μητροπολίτου και με σύμφωνη γνώμη της εν Αιγύπτω Αδελφότητας «Ο Άγιος Ευστράτιος». Η διάρκεια της εξαμελούς Επιτροπής θα ήταν μία πενταετία. Η Επιτροπή θα ήλεγχε όλα τα περιουσιακά στοιχεία των εκκλησιών του νησιού. Μετά την πενταετία θα μπορούσαν τα μέλη της να υποβάλουν ξανά υποψηφιότητα. Τα μέλη της Επιτροπής θα υπηρετούσαν χωρίς μισθό, και μόνο για τον γραμματέα θα δινόταν αμοιβή, εφόσον υπήρχε οικονομική ευχέρεια. Αναφέρονταν στο τέλος τα ονόματα των μελών της Επιτροπής, τα οποία ήταν: Νικόλαος Βέργος (ταμίας), Δημήτριος Νικολαΐδης (γραμματέας) και οι Ηλίας Καράμαλης, Απόστολος Αντωνίου, Χαράλαμπος Περίδης και Καλογιάννης Γεωργαλάς (σύμβουλοι). Ακολουθούσαν τα ονόματα των αρρένων κατοίκων του Αγίου Ευστρατίου. Στο ακροτελεύτιο άρθρο του Κανονισμού ετίθετο περιορισμός στις δικαιοδοσίες της εξαμελούς Επιτροπής για άλλες, εκτός του Κανονισμού, αρμοδιότητές της. Ακόμη ετονίζετο ότι τα δύο από τα έξι μέλη της θα εκλέγονται από την εδρεύουσα στην Αίγυπτο Αδελφότητα «Ο Αγιος Ευστράτιος».

Επί Μητροπολίτη Αθανασίου είχε συμφωνηθεί με ατμοπλοϊκή εταιρεία να προσεγγίζει πλοίο στον Άγιο Ευστράτιο. Ακόμη, στον ίδιο κώδικα υπάρχει στη συνέχεια η πληροφορία ότι είχε συμφωνηθεί να παραμένει ιατρός στον Άγιο Ευστράτιο αντί 70 εικοσόφραγκων ανά έτος. Γίνεται δε ιδιαίτερη αναφορά για την ανθούσα παροικία αποδήμων του Αγίου Ευστρατίου στο Κάιρο, η οποία διατηρούσε καταθέσεις στην Εθνική Τράπεζα, για την ενίσχυση της σχολής του νησιού τους.

Επί αρχιερατείας του Γεννάδιου αναφέρεται ότι αρχιερατικός επίτροπος στον Άγιο Ευστράτιο ήταν ο μοναχός Ιλαρίων.

Η εν γένει ζωή των χριστιανών του Αγίου Ευστρατίου σκιαγραφείται μέσα από τις δικαστικές αποφάσεις τόσο του Εκκλησιαστικού όσο και του Πνευματικού Δικαστηρίου. Δεν έλειψαν και από τον Άγιο Ευστράτιο όλων των ειδών τα προβλήματα, καθώς και απόπειρες εξισλαμισμού χριστιανών. Κοινωνοί αυτών των προβλημάτων ήταν και οι Λήμνιοι, λόγω της κοινής υπαγωγής τους στη Μητρόπολη Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου. Άλλωστε, οι περισσότεροι από τους λίγους κατοίκους του Αγίου Ευστρατίου πηγαινοέρχονταν στη Λήμνο, που ήταν η πλησιέστερη γι᾿ αυτούς στεριά.

Πηγή: Παλαμηδά-Ευθυμιάδου Θεοδώρας, Εκκλησιαστική Ιστορία Λήμνου, Αλεξανδρούπολη 2020.